Het kabinet ontwikkelt plannen om de vingerafdrukken en foto's uit het nieuwe biometrische paspoort centraal op te slaan. Dat staat in een brief aan de Tweede Kamer over terrorismebestrijding. Centrale opslag van de gegevens is een ingrijpende verandering van het overheidsbeleid ten aanzien van biometrie.

Het nieuwe paspoort wordt naar verwachting in 2006 ingevoerd en bevat een chip met biometrische kenmerken. De contactloze chip zal zowel een digitale foto van het gezicht bevatten als 2 digitale vingerafdrukken. Oorspronkelijk waren de biometrische gegevens in het paspoort uitsluitend bedoeld om te controleren of het paspoort en de drager ervan bij elkaar horen. Op die manier wilde het kabinet de zogenaamde look-alike fraude bestrijden. Daarbij gebruiken personen een paspoort van iemand waarop zij lijken. Bovendien maakt het gebruik van biometrie het moeilijker een paspoort te vervalsen.

Het centraal opslaan van de biometrische gegevens is uit privacy-overwegingen steeds afgewezen door opeenvolgende kabinetten. Centrale opslag maakt het mogelijk om personen te identificeren aan de hand van een foto of vingerafdruk zonder dat daar een paspoort aan te pas komt. Het kabinet wil de centrale opslag mogelijk maken "in het kader van terrorismebestrijding", aldus de brief aan de Tweede Kamer. Daarvoor zal "een informatie-infrastructuur worden ontwikkeld, waarmee de mogelijkheid ontstaat om de identiteit tevens on-line te verifikren. Dit veronderstelt dat de administraties van de identiteitsdocumenten met biometrische kenmerken centraal zijn georganiseerd".

De vraag is wat centrale opslag toevoegt aan de mogelijkheden van het biometrisch paspoort. Het lijkt erop dat een centrale database vooral vooral bedoeld is om personen te identificeren die geen paspoort bij zich dragen. "De ontwikkeling van deze informatie-infrastructuur draagt bij aan de intensivering van de samenwerking op Europees terrein en levert een bijdrage aan de effectiviteit van de uitvoering van de identificatieplicht." Met andere woorden: wie geen paspoort bij zich draagt, kan aan de hand van een vingerafdruk of digitale foto op het politiebureau snel en efficiknt worden geodentificeerd. Bovendien maakt centrale opslag het mogelijk om personen te identificeren aan de hand van digitale beelden (cameratoezicht) met behulp van gezichtsherkenning. Daarmee is het doel achter de invoering van het biometrisch paspoort ineens verschoven van de bestrijding van look-alike fraude naar ondersteuning van de identificatieplicht. De brief legt niet uit hoe met deze maatregel terrorisme wordt bestreden.

Op Europees niveau wordt al gewerkt aan een centrale database met biometrische kenmerken van visahouders. Dit Visa Information System (VIS) wordt in 2007 ingevoerd. Europese regelgeving verplicht lidstaten tot invoering van een biometrisch paspoort. Lidstaten mogen zelf kiezen of ze de informatie centraal opslaan, of alleen in de paspoorten zelf (Raadsverordening 15152/04). Het Europees parlement heeft in een opinie over de plannen de lidstaten echter wel opgeroepen geen centrale databases aan te leggen.

De bezwaren in het Europees parlement tegen centrale opslag hebben vooral te maken met 'function-creep'. "Met betrekking tot het doel waarvoor de gegevens worden gebruikt, moet volstrekt duidelijk worden gemaakt dat zij alleen mogen worden aangewend voor controledoeleinden en in geen geval voor andere oogmerken, en zeker niet voor het verkapt bespieden van burgers", aldus EU parlement rapporteur Carlos Coelho over de invoering van biometrie in het paspoort. De rapporteur sprak zich duidelijk uit tegen centrale opslag. "Een dergelijke centrale database is niet noodzakelijk om 'een duidelijker verband tussen de houder en het paspoort' te kunnen leggen. Bovendien is het risico voor 'oneigenlijk gebruik' (het gebruik van gegevens voor andere doeleinden dan waarvoor zij oorspronkelijk waren bedoeld) te groot.

Met de invoering van een centrale database met biometrische kenmerken lijkt op termijn de weg open voor een discussie over nieuwe opsporingsbevoegdheden. Daarbij kunnen politie en inlichtingendiensten de foto's en vingerafdrukken gebruiken voor het opsporen en identificeren van personen. Wanneer de invoering van centrale opslag in het kader van terrorismebestrijding plaatsvindt, lijkt dat de meest voor de hand liggende vervolgstap.

Brief van Remkes en Donner over terrorismebestrijding (24.01.2005)
Kamerstuk 2004-2005, 29754, nr. 5, Tweede Kamer
http://www.minbzk.nl

EU parlement rapporteur Carlos Coelho over biometrische paspoorten (28.10.2004)
http://www2.europarl.eu.int

Bron: Bits of Freedom, 17-02-05